maart - de kwaliteit van was

De kwaliteit van de wasraat in functie van de algemene hygiëne en die van de bijenproducten.

Voordracht 21 maart 2016

Johan Boeykens

Wat is was ?

De chemische samenstelling van was verschilt nogal van geraadpleegde bron.

De herkomst van was is uit de wasklieren van de bij; de verse wasplaatjes zijn doorzichtig wit. Voornamelijk jonge bijen zorgen voor de wasproductie maar indien nodig kunnen oudere bijen was uitscheiden.
Ook het gewicht van de aparte wasplaatjes verschilt in diverse bronnen.

Was maken is een biochemisch proces.  De bij heeft hiervoor suikers en aminozuren (eiwitten) nodig waarvan sommige essentieel zijn. D.w.z. zonder deze bouwstoffen is er geen wasproductie.  De eiwitbron voor bijen zijn pollen; een gevarieerd voedselaanbod is noodzakelijk.

Enkele eigenschappen van was.

Dichtheid is 0,96; was drijft op water.

Was is een slechte warmtegeleider en bijgevolg een goede isolator.

Was is zuurbestendig (lage pH) maar kan niet tegen basen (hoge pH; pH 9 à 10).
De neutrale pH = 7.
Loog is een base.

Was blijft stabiel tot ongeveer 120°C.

Was heeft een E-nummer (E-901); het wordt vooral als coating in de voedingsindustrie gebruikt.
Nog gekend gebruik van was is boenwas, zalven, cosmetica, glijmiddel, kunstproduct (denk aan de wassen beelden) en héél vroeger als schrijftablet.

Was als voorraadplaats

Wasraat is meetkundig zeer goed uit de evolutie gekomen !
Het heeft een efficiënte vorm; is stevig en effectief als opslagplaats.  De raten hellen 13 % naar boven.
De bodem is iets dikker dan de zijwanden.
De grootte verschilt voor darren, koningin en werksters.
In de industriebouw kopieert men deels de constructievorm o.a. voor geodetische koepels.
Wasraten zijn kraamkamers en voorraadplaatsen voor stuifmeel en honing.

Vervuiling van was

Niet actueel ?  Geen ongerustheid ?

Toch wel ! FAVV liet in 2015 een studie uitvoeren met verschillende onderzoeksvragen.
Enkele onderzoeksvragen waren o.a. actielimiet opstellen ? Doses vastleggen van contaminanten ?

Wetenschappelijk onderzoek naar was.

Gevaren-analyse :

Hoe komen contaminanten in de was ?

-        door imker

-        door residuen van gewasbeschermingsmiddelen aan de pollen

-        door import uit buitenland waar procuctgebruik niet overal gereglementeerd is

-        door recyclage van eigen was

Identificatie van gevaren

Over welke producten gaat het ?

Er is een literatuurstudie uitvoerd en er werden wel wat studies gevonden, o.a. uit België en Frankrijk.
Eén van de bevindingen die er uit kwam : zelfs in zelf-uitgezwete was komen residuen voor !

Men keek de gevaarlijkste stoffen na en de studie van het FAVV heeft verder gewerkt met 18 stoffen.

Het gevaar werd berekend en verder bestudeerd.

Conclusie

Consumptie van was (en honing) schaadt de gezondheid niet.

Maar ...

• Er zijn te weinig gegevens gekend over residuen in bijenwas.
• De toxiciteit van veel producten gebruikt in landbouw is onvoldoende gekend.
• De problematiek van overdracht van was naar honing is onvoldoende gekend; alsook de overdracht vanuit de was naar poppen en larven.
• Was wordt gezuiverd door imkers via individuele methodes; geen gestandariseerde manier van werken.

Daarom ...

• Gebruik van kunstraat (plastic) aan te bevelen i.p.v. herhaaldelijke gerecycleerde was.
• Een studie naar de overdracht van residuen is aan te bevelen.

Nogmaals daarom ...

v  Gebruik geen acariciden

v  Nooit meer dan de aanbevolen dosis van behandelingsproducten gebruiken

v  Houd je aan de voorgeschreven behandelingswijze

v  Koop geen was van onbetrouwbare oorsprong

v  Zorg voor een gesloten wascyclus

v  Oude ramen (5 jaar of ouder) niet meer recycleren.  Gebruik deze voor kaarsen of boenwas.

v  Hygiëne boven alles !! logen dus !

Bedenkingen/vragen :

Halfwaardetijd van behandelingsproducten ? Ook hierover onduidelijke gegevens (o.a. coumafos).

Er is nog veel bekend en al veel bekend. Maar zijn deze gegevens vergelijkbaar ?